Filistin’i Destekleyen Haredi Yahudilerinin Mahallesi: Mea She’arim

Middle East Eye’den Laurent Perpigna Iban, Kudüs’ün Mea She’arim mahallesinde yaşayan ve İsrail’i kabul etmeyip Filistin’i desteklemeleriyle tanınan Ultra Ortodoks Yahudiler (Haredi Yahudiler)i görüntüledi.

Nadiren görüntülenen Mea She’arim mahallesinde fotoğraflar çeken Middle East Eye muhabiri Laurent Perpigna Iban, bu fotoğrafların bazılarını gizli kamerayla çekti. Sebebiyse Ultra Ortodoks Yahudilerin fotoğraflanmaktan ve yabancılardan hoşlanmamaları.

1874 yılında inşa edilen ve bu sebeple Kudüs’teki en eski Yahudi mahallesi olarak kabul edilen Mea She’arim mahallesi, Eski Şehir’e yakın bir noktada. Bugün dar sokakları, Ultra Ortodoks Yahudiler için “Tanrı Korkusu” anlamına gelen bir sığınak.

Erkekler uzun siyah paltolar giyiyor, saçlarında ise “peiyes” adı verilen bukleler bulunuyor. Kadınlar ise uzun etekler giyiyor.

Modern dünya burada alarm veriyor, Haredi Yahudileri asimilasyonu reddediyor. “Haredi” ismi İbranice “korku” anlamına gelen “Harada” kelimesinden geliyor. Harediler, geleneksel Yahudi hukuku olan Halacha’ya sıkı sıkıya bağlılar. Mahalle, yabancılara karşı hoşgörülü görünmüyor.

Mahallenin girişinde birkaç farklı dilde uyarı bulunuyor. Bu uyarıda şu ifadeler yer alıyor:

“Edepsizce giyinmiş kadın için, turistler ve gruplar için giriş yasaktır. Burası bir oturma alanı, turistik bir site değil. Lütfen duygularımızı rahatsız etme! Mahalle Konseyi”

Kamera taşıyan turistler mahalleden uzaklaştırılıyor. Mahallede Ultra Ortodoks Yahudileri içerisindeki radikal bir grup olan; Sikrikim/Sikarikim isimleriyle bilinen siyonizm karşıtı oluşum da var. Bu grup, Yahudiliğe ve Halacha’ya aykırı tutumları gözlemliyor. Grubun ismi, birinci yüzyılda Romalıları Kudüs’ten kovmaya çalışan Sicarii’lerden geliyor.

İsrail’i tanımayan Ultra Ortodoks Yahudilerin mahallesi Mea She’arim’de sık sık gerilimler yaşanıyor. Mayıs ayında mahalleye giren bir itfaiye aracı Yahudilerin saldırısına uğramış ve araçta asılı olan İsrail bayrağı indirilmişti.

Birkaç hafta önce ise bir İsrail askeri, Yahudilerin Purim bayramı sırasında asıldı ve yakıldı.

Askerler bu mahallede rutin olarak tahrik ediliyor ve İsrail bayrağı sık sık yakılıyor.

Semt sakinlerinin çoğu Aşkenaz kökenli ve Yidiş dilini kullanıyor. “Aşkenazi” tanımı Ortaçağ İbranicesinde bugünkü Almanya topraklarını tanımlayan “Aşkenaz” kelimesine dayanıyor. Bu topluluğun kullandığı geleneksel dil Yidiş, Almanca ile benzerlik gösteriyor. Yidiş, Doğu Avrupa Yahudilerinin dili olarak biliniyor. Mahallenin dar sokakları 18. ve 19. yüzyıl Doğu Avrupa’sını hatırlatıyor. Mahalle sakinlerinin çok azı İngilizce biliyor ve konuşuyor.

Teknoloji Yasak

Bu mahallede cafe, tiyatro veya restoran yok. TV, radyo, fotoğraf makinesi veya internet de yasak. Teknolojik ya da modern gelişmeleri Rabbin otoritesine karşı gelmek sayıyorlar.

Ultra Ortodoks Yahudilerinde Kadın

Ultra Ortodoks Yahudilerini yaşam tarzında kadınlar kocalarının otoritesi altına giriyor. Hahamlar ve dinî hukuk bu şekilde olması gerektiğini söylüyor. Toplumsal hayatta cinsiyet ayrımı sıkı bir şekilde uygulanıyor. Bazı dükkânlarda kadın erkek ayrı sıra olunması gibi. Kadınlar ev içi idareden sorumlular ve çocukları eğitmekle görevliler. Yahudi kadınların bazıları şal takar, bazıları ise frumka (Müslümanların burkasına benzer) giyerler.

Haredi topluluğu birkaç gruptan oluşuyor:

-Doğu Avrupa’daki Hasidik Yahudiler (şarkı ve dans yoluyla Tanrı ile iletişimi savunurlar)

-İber Yarımadası’ndan Seferad Yahudileri

-Mizrahi Yahudiler (Ortadoğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Kafkasya’daki Yahudilere verilen genel isim)

-Misnagdim Yahudileri (Litvanya kökenliler)

Haredi Yahudileri, hayatlarını kutsal yazıtları okumaya ve toplumlarını sürdürmeye adarlar.

“Pashkevil”lerle Dolu Sokaklar

Sokaklar pashkevil posterlerle (adsız ilanlar) dolu. Bu afişler, Ultra Ortodoks Yahudilerin mahallesindeki sakinler tarafından ilgili konularda iletişim kurmak için düzenli olarak yayınlanır. Çoğunlukla Tevrat ve toplumla ilgili konulara ilişkindir. Bunlar bazen politik de olurlar. Nisan 2019 seçimlerinden önce bazı hahamlar, bu afişlerle toplumu oy kullanmamaya çağırdı.

İsrail’i Tanımıyorlar

Mea She’arim sakinleri, İsrail hükûmetini yasadışı kabul ediyorlar. Çünkü Ultra Ortodoks Yahudilere göre İsrail Krallığı’nı yalnızca Mesih kurabilir. Yahudilere düşen ise Mesih gelip devleti kurana kadar ibadet etmeli ve bazı inanışlara göre sürgünde kalmalıdırlar. Siyonizme de şiddetle muhalefet eden ve Yahudi hukukuna aykırı bulan Ultra Ortodoks Yahudileri, birçok konuda Filistinlileri desteklemeleriyle ve askerlik karşıtı protestolarıyla tanınıyorlar.

Haremi Şerif’te Dua Etmek Caiz Değil

Ultra Ortodoks Yahudiler, Fanatik Yahudilerin sık sık Mescidi Aksa’da gerçekleştirilen Haremi Şerif’e yönelik baskınlarını da eleştiriyorlar. Çünkü  Ultra Ortodoks Yahudilere göre şu anda Haremi Şerif’te dua etmek caiz değil. Sebebiyse Aksa’nın yerinde olduğuna inanılan Yahudi tapınağında (Har ha-Bayt adı verilen platform) dua etmek için şartlar oluşmuş durumda değil. Şartların oluşması için Yahudi inancında vadedilen bazı olayların gerçekleşmesi gerekiyor.

Fanatik Yahudiler denilen, büyük ölçüde laik ve İsrail destekçisi gruplarsa çoğunlukla asker ve polis eşliğinde Harem-i Şerif’e girerek burada dua ediyor ya da geziyorlar.

Cumartesi Yasaklarına Uyuyorlar

Mea She’arim mahallesinde cuma günleri hareketli geçiyor. Yahudiler, gün batımında dükkânlar kapanmadan önce alışverişe koşuyor. Ardından Burak Duvarı’na gidiyorlar. Yahudiler için kutsal olan ve yasakları bulunan cumartesi (Şabat) gününde Mea She’arim’e giren sürücüler araçlarına taş atılma riskini de göze alırlar. Çünkü Şabat’ta elektronik cihazların yanı sıra araba kullanmak da yasak ve günah kabul ediliyor.

Filistin Davasına Destek

Mea She’arim mahallesindeki bazı sakinler Filistin davasını destekliyor. Bu kişiler 1938’de kurulan siyonizm karşıtı Ortodoks Yahudi cemaati Neturei Karta’ya (Şehir Muhafızları) mensup. Bu grup, İsrail vatandaşlığını reddettiği gibi çocuklarını okula ya da askere göndermeyi de reddediyor. Ayrıca açıkça İsrail’in tasfiye edilmesine yönelik çağrılarıyla biliniyor. Mahallenin bazı sokaklarında Filistin bayrağı bulunuyor.

Ülke Nüfusunun Yüzde 12’sini Oluşturuyorlar

İsrail’deki Ultra Ortodoks Yahudileri, ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 12’sini oluşturuyorlar. Bu, yaklaşık 1 milyon insana tekabül ediyor.

Öte yandan her ne kadar Haredi Yahudiler devlet müdahalesi karşıtı bir tutum içinde olsalar da dindar Yahudiler içerisinden devletle çalışanlar da var. (Dinî-siyasi Yahudi partilerinden Shas ve Degel HaTorah gibi)

En Önemli Konu Askerlik

Yine de tüm gruplar için müzakereye açık olmayan en önemli konu askerlik.

Haredi Yahudilerinin birçoğu siyasete katılma konusunda isteksiz olsalar da talepleri için işleri yürüten bir oluşum var. Birleşik Tevrat Yahudiliği Koalisyonu adı verilen grup Mea She’arim sakinlerini temsil ediyor.

Hassas kabul edilen askerlik konusunun yakın zamanda geniş sonuçları oldu. Nisan 2019 seçimlerinin ardından Başbakan Benyamin Netanyahu sadece bu sebepten koalisyon kuramadı. Çünkü Ultra Ortodoks Yahudiler ve asker sayısını artırmak isteyen gruplar arasında kaldı. Bu sebeple erken seçim kararı alındı.

Diğer Mahalleler

Diğer Ultra Ortodoks Yahudiler, Kudüs’teki Gueoulah’da, Tel Aviv’in kuzeydoğusundaki Beit Shemesh ve Bnei Brak’da yaşıyor. Bu noktalarda doğum oranları yüksek. Çoğu zaman bir kadın başına yaklaşık 7 çocuk düşüyor. İsrail Demokrasi Enstitüsü tarafından yayınlanan rakamlara göre 2050’de İsrail nüfusunun yaklaşık yüzde 27’si Ortodoks Yahudilerden oluşacak.

 

• 

• 

• 

•