Çocuklarda Davranış Bozuklukları – 3 (Hırsızlık)

Davranış bozuklukları, çocuğun çeşitli ruhsal ve bedensel nedenlere bağlı, iç çatışmalarını davranışlarına aktarması sonucu ortaya çıkar. Hırçınlık, sinirlilik, saldırganlık, inatçılık, yalan, çalma, küfür gibi davranışlar davranış bozukluklarına girer.

Çocuklarda Çalma Davranışı

Çalma, kendine açıkça ait olmayan bir eşyayı izinsiz olarak alıp ona sahip olmaktır. Başlangıçta davranış bozukluğu ölçütlerini ele almıştık. Çocuğun dönem özelliklerini iyi bilmemiz gerekir.

Örneğin; 2 yaşındaki bir çocukta sahip olma kavramı gelişmediği için, her şeyin kendisinin olduğunu düşünür. Senin, benim, onun kavramlarını ayırt edemez. Çocuk zamanla kendisinin olanla olmayanı ayırt etmeye başlar; ama bencil tutumu uzun süre devam eder. 3-4 yaşlarında çocuk sormadan bir şeyin alınmayacağını bilir; ama karşı koyamaz. İlkokulun 1. ve 2. sınıflarında çocukların birbirlerinin renkli kalem, silgi gibi eşyalarında gözleri kalır. Bu yaşlardaki diğerlerinin eşyalarını alma davranışını çalma olarak kabul etmiyoruz.

Okul çağlarında görülen ve sık tekrarlayan çalmalar üzerinde önemle durmak gerekir. 10 yaşından sonra sürekli olarak devam ederse bu çocukta ciddi bir duygusal bozukluğun göstergesidir ve profesyonel yardım almak gerekir.

Çocuklarda Çalmanın Nedenleri

1- Çocuğa yeterli harçlık verilmemesi: Çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanmaması.

2- Çocuğun hayatında önemli bir yoksunluk: Böylece çalma sembolik olarak ana babanın sevgi, ilgi eksikliğinin yerini tutar. Sevilmediğini düşünen çocuk, ilgi çekmek için çalabilir. Bazen ana baba kaybından sonra da ortaya çıkabilir. Genellikle çalma davranışı gösteren çocukların, alkolik veya suçlu ana babalar tarafından yetiştirildiği ve ihmal edildiği belirlenmiştir.

3- Çocukta mülkiyet fikrinin gelişmemiş olması.

4- İntikam almak: Örneğin; başarılı bir çocukla kıyaslanan bir çocuk, ondan intikam almak için eşyalarını alabilir. Çocuk otoriter ana baba ya da öğretmenden intikam almak için de çalabilir.

5- Ana babanın çocuğun yaptığı bu davranıştan bilinçaltı zevk alması: Çocuk bunu hisseder ve çalmaya devam eder.

6- Çocuk özdeşleşmek için kendine kötü örnek seçmiş olabilir. Çocuk bir grubun onayını almak için yapabilir. Amaç çalmak değil, başkalarını yaranmaktır.

7- Özgüvenini artırmak için: Bazı çocuklar kendi güçlerini, erkekliklerini kanıtlamak için yaparlar.

8- Çocuğun anne baba ile hesaplaşmasının bir yolu olabilir.

9- Depresyon, yeni doğan kardeşe duyulan kıskançlık veya öfkenin çocukta yarattığı stresin göstergesi olabilir. Örneğin; eşine kızan bir annenin çocuğa bağırması.

Çocuklarda Çalma Davranışı Nasıl Önlenir?

1- Değerleri Öğrenmek: Çocuğa dürüstlük ve başkalarının mülküne önem verme öğretilmelidir. Bu konuda da anne baba örnek olmalıdır.

2- Örnek oluşturma: Önce anne baba çocuğa örnek olmalıdır. Başkasına ait eşyalar alınmamalı, bulunmuş eşyalar geri götürülmeli, diğer insanlar kandırılmamalıdır. Örneğin; kaldığı otelden havlu alan bir ana baba çocuğuna kötü örnek olur.

3- İletişimi güçlendirmek: Eğer evde çocuk yakın ilişkiden yoksunsa, yeterli zaman ayrılmıyorsa, aile bireyleri arasındaki ilişki güçlendirilmelidir.

4- Çocuğa belirli bir miktarda harçlık verilmelidir. Çocuğun gereksinimlerini karşılayabilecek belirli bir harçlık mutlaka verilmelidir. Çocuk ihtiyacı olduğunda tekrar alabileceğini bilmelidir. Kumbara bu iş için güzel bir araçtır.

5- Mülkiyet Hakları: Çocuğa ihtiyacı olduğunda, kendisine ait olmayan bir eşyayı nasıl ödünç alabileceği ve bunu nasıl geri vereceği öğretilmelidir.

6- Etrafta bozuk para gibi cezbedici eşyalar bırakılmamalıdır.

7- Çocuğun kendine ait eşyaları olmalıdır. Çocuğun en azından bir kaç eşyası olmalıdır. Anne baba çocuğun eşyalarını kullanacağı zaman ondan izin almalıdır.

Ana Baba Tutumları

Çocuklarda görülen davranış bozuklukları arasında ana babaları en çok endişelendiren ‘çalma’dır. Çünkü, bu davranışı tipik suçlu davranışı olarak görürler ve korku duyarlar. Ana babalar genellikle şu tepkileri gösterirler:

-Çocuğu cezalandırma, dayak
-Allah’la korkutma
-Polisle korkutma
-Çözüme yönelik bir şey yapmama

Çalma Davranışı Gösteren Çocuğa Nasıl Davranılır?

1- Aşırı tepki göstermemek gerekir. Kesinlikle fiziksel ceza verilmemelidir. Ana baba bağırıp çağırmadan, olayı onaylamadığını göstermelidir.

2- Çocuğu kötü olarak damgalamamak gerekir. Çocuğun sadece o andaki yaptığı davranış eleştirilmelidir.

3- Çocuğun aldığı eşyayı geri vermesi sağlanmalıdır. Çocuk aldığı eşyayı kendisi özür dileyerek geri vermelidir. Eğer eşya kırılmış ya da bozulmuşsa yenisi alınmalı ve parası çocuğun harçlığından ödetilmelidir. Çocuğun harçlığı tamamen kesilmemelidir.

4- Çocukla konuşarak, sorun çözme yöntemi denenebilir. Çocuktan bu durumu net bir şekilde tanımlaması istenir. Örneğin; “Eşyayı alırken aklından neler geçiyordu?” diye sorabilirsiniz.

5- Çocuğunuzun hatalı davranışı iş yaparak ödemesini sağlayın. “Arkadaşının kalemini almana çok üzüldüm. Kuralı biliyorsun. Yalnızca sana ait eşyalara sahip olabilirsin. Şimdi arkadaşına kalemini geri vereceksin. Kuralı bozduğun için bazı işler yapmanı istiyorum: Balkonu yıkayacaksın.” Eğer çocuk yapmak istemezse o zaman sinirlenmeden “ya söylediklerimi yaparsın ya da istediklerini yapma hakkını kaybedersin.” diyebilirsiniz.

6- Şüphelenilen durumlarda çocukla konuşmak gerekir. “Benim cüzdanımdan para alıp almadığından emin değilim; fakat sana çok gerektiği için aldıysan ve eğer geri verirsen seninle gurur duyacağım. Benim seninle gurur duymamdan daha önemlisi senin kendinle gurur duyman.” şeklinde bir konuşma aldığı eşyayı geri vermesini sağlayabilir.

Devam edecek…